Uprawnienia podróżnych

Uprawnienia podróżnych

• 2020-03-20

W związku z trwającą epidemią wirusa SARS-CoV-2 wywołującego chorobę COVID-19

Poniżej przedstawiamy Państwu artykuł dotyczący uprawnień podróżnych w związku z trwającą epidemią wirusa SARS-CoV-2 wywołującego chorobę COVID-19. – stan prawny na dzień 16.03.2020 r.

Ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 548, dalej: ustawa o imprezach turystycznych) przewiduje możliwość odstąpienia od umowy lub jej rozwiązania pod pewnymi warunkami (por. art. 47 ustawy o imprezach turystycznych).

ODSTĄPIENIE OD UMOWY

Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia opłaty za odstąpienie w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie (zob. art. 47 ust. 4 ustawy o imprezach turystycznych). Ustawodawca posługuje się tu pojęciami, które nie zostały zdefiniowane – nie wiadomo zatem z góry co należy uznać za nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, ani tez „najbliższe sąsiedztwo” miejsca docelowego, więc tutaj sądy będą miały sporą dowolność w ocenie okoliczności faktycznych. Jak dużą? Ciężko w tej chwili stwierdzić, bo przepisy te są relatywnie nowe i nie było do tej pory raczej sytuacji, które by uzasadniały ich stosowanie. Pewną podpowiedzią może być tu Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniająca rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylająca dyrektywę Rady 90/314/EWG (Dz. U. UE. L. z 2015 r. Nr 326, str. 1), której implementacją są komentowane przepisy prawa krajowego. Szerzej na ten temat w dalszej części tekstu.

ZWROT OPŁAT I WPŁAT

A co z wpłaconymi za wycieczkę pieniędzmi? Zgodnie z ustawą o imprezach turystycznych, organizator turystyki dokonuje zwrotu poniesionych opłat i wpłat w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej. Przy czym, podróżny może zostać zobowiązany do zapłacenia odpowiedniej i uzasadnionej opłaty za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej na rzecz organizatora turystyki. W przypadku nieokreślenia w umowie o udział w imprezie turystycznej opłat za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej wysokość tej opłaty odpowiada cenie imprezy turystycznej pomniejszonej o zaoszczędzone koszty lub wpływy z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Na żądanie podróżnego organizator turystyki uzasadnia wysokość opłat za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej (por. art. 47 ust. 2 i 6 ustawy o imprezach turystycznych.

Ustawodawca w ustawie o imprezach turystycznych posługuje się dwojakim aparatem pojęciowym – z jednej strony używa on pojęcia rozwiązania umowy, z drugiej natomiast odstąpienia od umowy i choć dla laika różnica między tymi zwrotami może wydawać się znikoma, to jest ona istotna pod kątem prawnym. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego za rozwiązanie umowy uznać należy zakończenie jej biegu za zgodną wolą obu stron, natomiast odstąpienie od umowy jest jednostronną czynnością prawną – wystarczy, że jedna strona (odstępująca) złoży drugiej stronie umowy oświadczenie o odpowiedniej treści i przy zachowaniu odpowiedniej formy, przy czym skutek odstąpienia jest (w telegraficznym skrócie) taki, jak gdyby umowa nigdy nie została zawarta – odstąpienie działa zatem wstecz, niejako niwelując wszystkie skutki prawne zawartej umowy. Jest to istotne pod kątem faktycznych skutków dla stron, bo w przypadku rozwiązania umowy, co do zasady, stosuje się wszystkie zawarte w niej postanowienia, natomiast w przypadku odstąpienia obie strony muszą zwrócić sobie wzajemne świadczenia (przy czym strona, która odstępuje może także domagać się odszkodowania z tytułu niewykonania zobowiązania na zasadach ogólnych).

Ustawa o imprezach turystycznych, która w przypadku umów dotyczących zorganizowanych wyjazdów stanowi lex specialis wobec przepisów kodeksu cywilnego, a więc w zakresie uszczegóławiającym k.c. ma pierwszeństwo stosowania, zawiera pewne odstępstwa od ogólnych reguł, przyznając organizatorom szczególne uprawnienia w przypadku odstąpienia przez podróżnego od umowy – głównie chodzi tu o zachowanie pewnej części wpłaty, jednak nie dotyczy to przypadków nadzwyczajnych, a z takim mamy teraz do czynienia.

Ustawa ta, co prawda, w art. 47 ust. 6 reguluje tryb zwrotu opłat i wpłat dokonanych przez podróżnego w przypadku rozwiązania umowy – dając organizatorowi 14 dni na dokonanie takiego zwrotu, jednak mając na względzie uwagi z początku tego akapitu, zwrócić należy uwagę na rozbieżność między pojęciem rozwiązania umowy, a odstąpienia od niej. Biorąc zatem pod uwagę, że ustawa o imprezach turystycznych nie reguluje szczegółowo trybu zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej w przypadku odstąpienia od umowy, przychylić należy się raczej do poglądu, że w takim przypadku zastosowanie mają ogólne reguły Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 z późn. zm.) dotyczące odstąpienia od umowy, a więc zwrot na rzecz konsumenta winien nastąpić niezwłocznie.

ODSTĄPIENIE OD UMOWY ZAWARTEJ POZA LOKALEM PRZEDSIĘBIORSTWA

Ponadto, jeżeli jako konsument zawarłeś umowę o udział w imprezie turystycznej poza lokalem przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, masz prawo w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia odstąpić od niej bez podawania przyczyny i ponoszenia kosztów, chyba że negocjacje ustne, na podstawie których została zawarta umowa, były prowadzone w oparciu o wcześniejsze zamówienie złożone przez konsumenta. Przepisy art. 30, art. 31, art. 32 ust. 1 i 2, art. 35, art. 37 i art. 38 pkt 1 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta stosuje się odpowiednio. Potwierdzenie to znalazło wprost w art. 47 ust. 7 ustawy o imprezach turystycznych.

POJĘCIE NIEUNIKNIONYCH I NADZWYCZAJNYCH OKOLICZNOŚCI

Przywołany na wstępie przepis ustawy o imprezach turystycznych nie precyzuje pojęcia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności, którym się posługuje, jednak odwołując się do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniającej rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylającej dyrektywę Rady 90/314/EWG (Dz. U. UE. L. z 2015 r. Nr 326, str. 1), której implementację stanowią krajowe przepisy, można wywnioskować, że dotyczy to właśnie takich sytuacji jak epidemia choroby wirusa SARS-CoV-2 i wywoływanej przez niego choroby COVID-19. Motyw 31 wskazanego wyżej rozporządzenia stanowi bowiem:

"Podróżni powinni również mieć możliwość rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym momencie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej za odpowiednią i możliwą do uzasadnienia opłatą za rozwiązanie, uwzględniającą spodziewane oszczędności kosztów oraz spodziewany dochód z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Powinni oni także mieć prawo do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej bez ponoszenia jakiejkolwiek opłaty za jej rozwiązanie, w przypadku gdy nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności miałyby w znaczącym zakresie wpłynąć na realizację imprezy turystycznej. Mogą one obejmować na przykład działania wojenne, inne poważne problemy związane z bezpieczeństwem, takie jak terroryzm, znaczące zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, takie jak wybuch epidemii poważnej choroby w docelowym miejscu podróży lub katastrofy naturalne, takie jak powodzie lub trzęsienia ziemi, lub warunki pogodowe uniemożliwiające bezpieczną podróż do miejsca docelowego uzgodnionego w umowie o udział w imprezie turystycznej".

Powyższy zapis wydaje się być niemal „skrojony na miarę” do aktualnego stanu faktycznego, dlatego sądzimy (tak też wskazuje nasze doświadczenie)

Autorzy: radca prawny Krzysztof Dzieliński

Pod redakcją: aplikant radcowski Tomasz Kaliszuk